1 №-дээх «Чуораанчык» детсад историятыттан кылгас бэлиэтээьиннэр

    Элгээйи нэьилиэгэр 1951 сыллаахха алтынньы 1 кунугэр аан бастаан о5о тэрилтэтэ 20 миэстэ5э аьыллыбыта. Детсад бастакы сэбиэдиссэйинэн билигин бочуоттаах сынньалацца Сунтаарга олорор Семенова Екатерина Филипповна ананан эдэр келуенэни иитиигэ, саца детсады тэрийиигэ, материальнай базатын теруттээьиццэ угус сыратын биэрбитэ. Семенова Екатерина Филипповна 1952 сыллаахха ыалдьан уурайбытын кэннэ детсад сэбиэдиссэйинэн Яковлева Анна Афанасьевна  1956 сылга диэри, онтон Кокорина Анна Дмитриевна 1958 сылга диэри, 1958 сылтан дошкольнай анал уерэхтээх Михайлова Мария Афанасьевна улэлээн ааспыттара.

   Нэьилиэккэ аан бастакы детсад ыал дьиэтигэр улэлии олорон 1964 сыллаахха 50 миэстээлээх типовой детсад тутуллан кеьеруллэн а5алыллыбыта. 3 группа5а 75 о5о ылыллыбыта, 50 миэстэ5э ананан тутуллубут буолан олус кыара5ас этэ. О5олор групповой хосторугар аьыыллара, утуйаллара, оонньууллара.

   Уйэ чиэппэрин устатыгар детсад коллектива ситэтэ суох даннайынан 510 о5ону выпустаата. Детсадка сылдьыбыт иитээччилэрбит урдук уерэ5и уонна орто анал уерэ5и ыланнар республика элбэх оройуоннарыгар норуот хаьаайыстыбатын араас салааларыгар улэлииллэр. Билигин ити кэмцэ сылдьыбыт иитиллээччилэрбит о5олоро сылдьаллар.

   Бу детсад 1964 сыллаахха улэ5э киирэригэр иитээччилэринэн Софья Степановна Мартынова, Мария Никифоровна Филиппова, Люция Петровна Былчанова, Спиридонова Ефросинья Васильевна, Андреева Валентина Ивановна, Наумова Екатерина Гаврильевна, техулэьиттэринэн Мария Ивановна, Марина Ивановна Гаврильевалар, Розалия Ивановна Самойлова, Раиса Алексеевна Игнатьева, Евдокия Петровна Илларионова, ер сылларга поварынан Нина Ивановна Петрова улэлээбитттэрэ. Кинилэр уунэр келуенэни иитиигэ, сылайар диэни билбэккэ,  эдэрдэргэ бэйэлэрин опыттарын тар5атан, субэ-ама биэрэн, улэлээн-хамсаан ааспыттара.

   1967 сыллаахха Якутскайдаа5ы педучилищены бутэрэн анал дошкольнай уерэхтээх 3 иитээччилэр Саха АССР Министерствотынан ананан аан бастаан уерэхтээх воспитателлэр Евдокия Семеновна Васильева, Александра Ивановна Игнатьева, Клара Даниловна Макарова кырачааннарга билиини ицэриигэ, кэрэ5э уьуйууга ылсан улэлээбиттэрэ. Кинилэртэн Евдокия Семеновна теье да ветеран буоллар кырачааннарыттан арахсыан ба5арбакка, сурэ5э батарбакка талан ылбыт специальноьынан ханна да халбарыйбакка 1990 сыллаахха диэри утуе суобастаахтык улэлээбитэ. 

   38 сыл устата бу детсадка араас кэмнэргэ 8 сэбиэдиссэйдэр улэлээн кэллилэр. Кинилэр ааттара бу бааллар:

1. Семенова Екатерина Филипповна – 1951-1952сс.

2. Яковлева Анна Афанасьевна – 1952-1956сс.

3. Кокорина Анна Дмитриевна – 1956-1958сс.

     4. Михайлова Мария Афанасьевна – 1958-1971сс.

5. Иванова Валентина Петровна – 1971-1974сс.

6. Макарова Клара Даниловна – 1974-1977сс.

7. Седалищева Варвара Васильевна – 1977-1984сс.

8. Мякумянова Анна Григорьевна – 1984-1985сс.

9. Макарова Клара Даниловна – 1985-1996сс.

10. Сидорова Маргарита Федоровна – 1996-1997сс.

11. Николаева Альбина Михайловна – 1997-1999сс.

12. Егорова Лилия Антоновна – 1999-2001сс.

13. Николаева Вера Николаевна – 2001-2006 cc.

14. Сидорова  Маргарита  Федоровна – 2006-2011сс.

15. Николаева Вера Николаевна – 2011 сылтан

   Урукку сылларга иитээчилэринэн Иванова Марта Куприяновна, Федорова Светлана Митрофановна, Попова Венера Николаевна, Осипова Лидия Михеевна, Степанова Мария Харитоновна улэлээбиттэрэ. Бу ааттаммыт иитээччилэр бары о5олору ис сурэхтэриттэн себулуур, кинилэри оскуола5а киирэргэ бэлэмнээьиццэ, кэпсииргэ, уруьуйдуурга, суоттуурга, эт-хаан еттунэн сайыннарыыга, культурнай-гигиеническай навыктары ицэриигэ, улэ5э уьуйууга ахсаабат кыьамньыларын-сыраларын уран улэлээбиттэрэ, бэйэлэрин билиилэринэн, опыттарынан эдэрдэргэ холобур буолаллар.

   О5ону кэрэ5э-утуе5э угуйааччы анал уерэхтээх музыкальнай салайааччы Калиста Афанасьевна Пахомова биьиги детсадпытыгар 1976 сыллаахтан улэтин са5алаабыта. Калиста Афанасьевна ыытар музыкальнай занятиелара еруу урдук таьымнаах, интэриэьинэй, о5олор бол5омтолорун тардар, бэйэтэ талааннаах буолан занятиеларга туттар нагляднай пособиелара эстетическай керуцнээх, тупса5ай буолалларынан уратылаа5а. Биьиги выпускниктарбыт детсадка музыкальнай ритмическай хамсаныыларга уерэнэн, музыкальнай инструменнарга оонньуурга эрчиллэн Элгээйитээ5и о5о музыкальнай оскуолатыгар баян, фортепьяно, хореографическай кылаастарыгар ситиьиилээхтик уерэммиттэрэ.

   Биьиги о5олорбут сырдык, ыраас дьиэ5э сылдьалларыгар ис сурэхтэриттэн кыьаллан утуе суобастаахтык улэлээбит иитээччилэр кемелеьееччулэрэ, нянялар Гаврильева Мария Ивановна, Семенова Мария Гаврильевна, Марина Гаврильевна, Литвишкина Лия Даниловна ааттарынан киэн туттабыт.

   Кинилэри утумнаан Александра Гаврильевна Семенова, Розалия Даниловна Макарова, итиэннэ бэйэлэрэ бу детсадка сылдьыбыт Федотова Татьяна Витальевна, Федорова Екатерина Ивановна, оскуола кэнниттэн улэлээбиттэрэ.

   О5олорго сылаас, сымна5ас, минньигэс уонна тотоойу аьылыктары астаан о5олор аппетиттаахтык аьыылларыгар элбэх сыраларын биэрбит повардарбытын ер кэмцэ улэлээбит Нина Ивановна Петрованы, Варвара Ивановна Михайлованы, Агафья Васильевна Семенованы, Розалия Ивановна Самойлованы, Лена Андреевна Хлебованы махтанан туран ааттыыбыт.

   Кырачааннар сылаас дьиэ5э тоцмокко сылдьалларыгар, дьиэ куруутун биир температуралаах буоларыгар кыьаллан улэлээбит кочегардарбытын эмиэ махтанан туран ааттыыбыт: Иванов Алексей Иванович, Самойлов Иван Иванович, Петров Михаил Степанович, Кривошапкин Андрей, Ефремов Петр Ефремович, Федоров Василий Авдеевич, Прокопьев Никита Михайлович, Фокинов Дмитрий Иванович, Максимова Прасковья Егоровна, Львов Руслан Алексеевич, Николаев Петр Петрович, Саввинов Афанасий Егорович.

   Прачканнан ер кэмцэ утуе суобастаахтык улэлээбит Евдокия Петровна Илларионова, кини кэнниттэн Иванова Анна Николаевна, Игнатьева Евгения Кирилловна, Иванова Антонида Николаевна, Сергеева Людмила Федосьевна, Иванова Лидия Прокопьевна  улэлээбиттэрэ, билигин эдэр улэбит Иванова Татьяна Александровна улэлии сылдьар.

   Реформаннан сибээстээн уонна саца ирдэбиллэр туралларынан о5о тэрилтэлэрин улэлэригэр уларыйыылар киирбиттэрэ. Ол курдук тереппуттэр туруорсууларынан детсад 1987 сылтан 12 чаастаах улэ режимигэр киирэн улэлээбитэ. 1988 сылтан 75 миэстэттэн 50 миэстэлээх ясля-сад «Чуораанчык» диэн реорганизация оцоьуллубута. Ясельнай группа аьыллыбытынан медсестра штата керуллэн фельдшер уерэхтээх Зинаида Кирилловна Михайлова улэтин са5алаабыта. Зинаида Кирилловна улэлиэ5иттэн о5о5лор ыарыылара аччыырын туьугар, ясля-сад санитарнай-гигиеническай туруга ыраас, о5олор калорийностаах, витаминнаах аьылыгынан аьыылларын, эт-хаан еттунэн септээхтук сайдалларыгар бол5омтотун уран улэлээбитэ. Зинаида Кирилловна пенсия5а тахсыар диэри бу детсадка улэлээбитэ. Кини кэнниттэн Попова Надежда Спиридоновна, Афанасьева Саргылана Николаевна улэлии сылдьыбыттара. Билигин Татаринова Евдокия Егоровна улэлиир. Биьиги детсад 2002 сылтан «Здоровье» программаны киллэрэн, о5о доруобуйата тупсарын туьугар улэлии сылдьабыт.

   Сылын ахсын оскуоланы кытты сибээс бе5ергуур. Ол курдук учууталлар детсадка занятиеларга, иитээчилэр оскуола5а уруоктарга сылдьыылара практикаланар. Оскуола кустовой методическай холбоьугун кыттыылаахтара детсадка занятиеларга сылдьан субэ-ама биэрэллэрэ, оскуола5а холбоьуктаах педсоветтарга заведующайдар сылдьар буолбуттара.

   1987 сылтан ыла воспитателлэргэ аттестация ыытыллар. Урукку сылларга аттестация тумугунэн Иванова Марта Куприяновна5а «воспитатель-методист» диэн урдук аат ицэриллибитэ. Оттон иитээччилэр Васильева Евдокия Семеновна, Степанова Мария Харитоновна аттестацияны с «поощрением» барбыттара.

   Коллектив нэьилиэк общественнай политическай оло5ор активнайдык кыттара. 1988 сыл тумугунэн нэьилиэк тэрилтэлэрин икки ардыларыгар соц.куоталаьыыга ясля-сад коллектива 3 миэстэ5э тиксибитэ. 1986 сыллаахха о5о тэрилтэлэрин оройуоннаа5ы соц.куоталаьыыларыгар 1 миэстэни ылан дипломунан уонна харчынан бириэмийэлэммитэ.

   Угэс курдук сылын ахсын улэ коллективтарын художественнай самодеятельноска керуулэригэр биьиги тэрилтэ активнайдык кыттар. Ол курдук 1987 сыллаахха «Октябрь кунун аннынан биир иллээх кэргэццэ» диэн девизтээх Октябрьскай революция 70 сылыгар аналлаах керуугэ 1 миэстэни, 1988с. «Тереебут дойдубар тапталым» диэн улэ коллективтарын икки ардыларыгар худ.самодеятельность керуутугэр 2 миэстэни ылаттаабыппыт.

   1988 с. «Дьахталлар уларыта туту инники куенугэр» диэн девизтээх нэдиэлэ5э биьиги кыргыттарбыт уонна дьазталларбыт активнайдык кыттаннар 1 миэстэни ылан вымпелынан уонна Дипломунан на5араадаламмыппыт.

   Сайын, куьун ыытыллар сезоннай улэлэргэ биьиги улэьиттэрбит эмиэ активнайдык кытталлар. Сылын ахсын окко, о5уруот аьын хомуйууга исполкомунан тиэрдиллибит сорудахтар аьара толоруллаллара. Бу сэмэй ситиьиилэр коллектив тумсуутунэн, биир сыалга-сорукка эппиэттээхтик сыьыаннаьарынан, коллективка моральнай атмосфера куустээ5инэн ситиьиллэллэр.

   Кэнники сылларга республика5а да5аны, оройуоцца да5аны о5о тэрилтэлэрин материальнай базаларын бе5ергетуугэ уонна тупсарыыга бол5омто ууруллар буолла. Совхоз  1989 сыллаахха кухня-прачечнай тутан биэрбитэ. Ити кухня-прачка тутуутугар биьиги тереппуппут, сельсовет народнай депутата  Прокопьев Иван Гаврильевичка наказ быьыытынан киллэттэрэн угус сыратын биэрбитин бэлиэтиибит. Кухня-прачечнай таьыгар тахсыбытын тумугэр улэлииргэ да5аны, о5олорго да усулуобуйа баар буолбута. Ол курдук икки группа5а туьунан утуйар хос, суунар, аьыыр, оонньуур хостор, медсестра5а туьунан хос  баар буолбуттара.

   Детсад 1961 сыллаахха тутуллуо5уттан биирдэ да капитальнай ремонт бара илик, ол иьин материальнай базата биллэ эргэрдэ.

   О5о  - биьиги сарсыццыбыт, кэлэр кэскилбит, кини чэгиэн-чэбдик буола улаатара барыбытыттан тутулуктаах. О5о иитиллэр тэрилтэлэрин дьиэлэрэ кыара5аьа, эргэтэ, дьааьылаларга, садтарга былааны таьынан группаларга угус о5о сылдьара, дьиэ тымныытыттан о5о тымныйан ыалдьыыта иитэр-уерэтэр улэ5э охсуулаах.

   Урукку сылларга коллектив чилиэттэрэ политическай еттунэн сайдалларыгар, активнай позициялаах буолууга нэьилиэккэ араас общественнай сорудахтары толороллоро. Ол курдук Макарова К.Д. – территориальнай сыахтаа5ы партийнай тэрилтэ секретарынан, Пахомова К.А. – профком председателинэн, пропагандиьынан, Иванова М.К. – Элгээйитээ5и кустовой методическай холбоьук солбуйааччы салайааччытынан, Семенова А.Г. – женгруппа председателинэн, Васильева Е.С. – профилактика советын председателинэн, Степанова М.Х. – «Полет» микрорайон начальнигынан, Михайлова З.К. – профком солбуйааччы председателинэн, Федотова Т.В. – «Дошкольник» истиэнэ хаьыат редакторынан, Алексеева Н.Р. – комсомольскай тэрилтэ5э группорунан, Федотова Т.В., Николаева В.Н., Евсеева Н.Н. – агитатордарынан анананнар угус еруттээх улэни ыыппыттара.

   Билигин «Чуораанчык» детсад 16 улэьиттээх: 1 заведующай, 4 воспитатель, 1 музыкальнай салайааччы, 1 медсестра, онтон уратылара техулэьиттэр. Саамай уьуннук улэлээбит иитээчилэринэн Алексеева Нюргустана Романовна, Федорова Екатерина Ивановна буолаллар. Иккиэн урдук уерэ5и 2006 сыллаахха заочно уерэнэн бутэрбиттэрэ, бастакы катерогиялаах иитээчилэр. Завхоьунан утуе суобастаахтык биьиги бары убаастыыр киьибит Иванова Антонида Николаевна 1987 сыллаахтан улэлиир. Иитээччи кемелеьееччулэринэн Иванова Анна Николаевна, Ляшеева Любовь Васильевна, Сергеева Людмила Федосьевна улэлииллэр. Музыкальнай  салайааччына Тимофеева  Саргылана Андреевна 15 сылын улэлиир. Дворнигынан онус сылын, урут кочегарынан улэлии сылдьыбыт, Саввинов Афанасий Егорович улэлиир.

   2002 сыллаахха автономнай котельнайбытын сабан отоплениебытын централизованнай котельнайга, ПАКУ-га холбообуттара. Онтубут системабыт схемата сеп тубэспэккэ, кыайан итии кэлбэккэ элбэхтик эрэйдээбитэ. ЖКХ улэьиттэрэ хаста да хос-хос кетурэн, сваркалаан итиитэ кэлэн сылыйар буолбута. Детсад эстетическай керуцун тупсарар сыалтан группалар истиэнэлэрин ДВП-нан буруйэн араас ецнеех эмаль кыраасканнан кырааскалаабыппыт, урдунэн уруьуйунан киэргэппиппит. О5олор аьыыр остуолларын заказ быьыытынан оригинальнай быьыылаан оцотторбуппут.  Инникитин учебнай мебеллэри сацардар былааннаахпыт. Уопсайынан да группалар мебеллэрэ уксэ да эргэрэн, сылтан сыл саца мебель заказтаан ылларарга  диэн санаалаахпыт.

2010 сылга – учуутал сылынан сэбиэдиссэй Маргарита Федоровна уонна иитээччилэр Алексеева Нюргустана Романовна, Федорова Екатерина Ивановна СР уерэ5ириитин министерствотын туескэ кэтэр «За вклад развитие дошкольного образования» бэлиэнэн на5араадаламмыттара. Ииттээччилэр улуснай, региональнай, республиканскай педярмаркаларга куруук активнай кыттыыны ылаллар.   «Росток» фестивальга «Мин дойдум олоцхо дойдуту» диэн теманан кыттыны ылбыттара, маны таьынан о5олорго ыытыллар курэхтэргэ мэлдьи инники миэстэлэргэ сылдьарбытыттан улэбит тумугэ кестер диэн киэн туттабыт.

Билигин  нэилиэкпит 240 сылын, детсадпыт 60 сылын керсе былааннаммыт мероприятиялар бара тураллар.

   «Чуораанчык»   детсад заведующайа   

Николаева Вера Николаевна

08.11.2011 сыл, Элгээйи